Փորձագիտական և քաղաքագիտական շրջանակների արձագանքը՝ Հայկական նոր ատոմակայանի կառուցման աշխատանքներին Թուրքիային ներգրավելու ՀՀ կառավարության մտադրությունների մասին

Турция откроет границу с Арменией, чтобы нанести ей еще больший вред: эксперт

Предлагая Турции участвовать в строительстве нового энергоблока армянской АЭС, премьер Армении Тигран Саркисян дает понять, что Ереван проявляет в отношении Анкары высший уровень доверия. Об этом, как передает корреспондент ИА REGNUM, заявил на пресс-конференции 24 февраля директор Центра стратегических исследований “Арарат”, доктор политических наук Армен Айвазян.

Эксперт при этом задался вопросом, кто будет отвечать в том случае, “если турки, продолжая свою враждебную политику в отношении Армении, подложат под стены станции какое-либо устройство, которое сработает в нужный для них момент”. Политолог не исключил, что, возможно, заявление премьера - “зондаж, посредством которого власти хотят проверить уровень инертности армянской общественности в отношении турецкой враждебной политики”.

По словам Айвазяна, Турция до сих пор проводит враждебную, агрессивную политику в отношении Армении на десятках уровней и подуровней, уточнив, в частности, уровни терминологии, международного права, экономики. “Турция действует против нас на всех фронтах - это факт, который почти полностью игнорируется во внешней политике Армении, нацеленной на решение только двух задач: установление дипломатических отношений с Турцией и снятие турецкой блокады”, - заявил Айвазян. “Я не вижу сдвигов в армяно-турецких отношениях. Продолжается информационная война, антиармянская пропаганда по всем возможным каналам”, - отметил эксперт.

По его словам, армянское общество получает неверную информацию о происходящем в Турции. Айвазян привел в качестве примера один из новостных репортажей Общественного телеканала Армении, в котором говорилось о том, что турецкий фильм “Сары Гялин”, рассказывающий об убийствах турок армянами, будет показан лишь учителям. По данным Айвазяна, этот фильм уже был показан в большинстве школ Турции. “Кроме того, какая разница? Учителя увидят фильм и пойдут агитировать школьников…”, - отметил он. “Показ такого фильма сегодня, в так называемый период потепления армяно-турецких отношений, означает более активную политику отрицания факта Геноцида армян 1915 года”, - подчеркнул Айвазян.

Также эксперт выразил мнение, что Турция откроет границу и установит торговые отношения лишь для того, чтобы нанести Армении еще больший вред - “уничтожить потенциал отечественного производителя, углубить культурную и духовную экспансию, обеспечить отток части армянского населения на работы в Турцию, заселить Армению турецко-курдской массой”. “Это большая опасность для национальной безопасности”, - подчеркнул Айвазян.

Он заявил также, что власти Армении ведут “страусиную политику”, не давая точного анализа армяно-турецким отношениям и отговариваясь проводимыми встречами. Подчеркнув, что встреч с представителями Азербайджана было намного больше, эксперт заметил, что нагорно-карабахский конфликт от этого не получил разрешения.

Айвазян особо отметил тот факт, что в одном из своих заявлений премьер-министр Турции Реджеп Эрдоган заявил, что позиция Турции по карабахскому вопросу не изменилась и полностью идентична азербайджанской, а также о том, что Турция с Азербайджаном совместно разработали данную программу и продолжают следовать ей. “Что еще надо чтобы назвать Турцию вражеским государством?”, - заявил он, добавив, что “решение карабахского вопроса не будет найдено за столом переговоров”.

“Вопрос решится, когда Турция и Азербайджан смирятся с существованием армянской государственности на тех территориях, где она состоялась. В противном случае будет война, вероятность которой тем выше, чем слабее Армения”, - отметил политолог.

Regnum, 24.02.2009

http://www.regnum.ru/news/1129028.html

Ayvazyan on Armenian Invitation to Turkey to Build a New Nuclear Power Plant
http://www.youtube.com/watch?v=u7urDISjRog, video on Youtube, Armen Ayvazyan, 24.02.2009
Предложение Еревана об участии Турции в строительстве новой АЭС в Армении может быть принято в Анкаре
Правительство Турции ожидает официального обращения армянских властей с предложением принять участие в строительстве новой АЭС в Армении. Об этом пишет "Независимая газета", ссылаясь на высокопоставленный источник в Анкаре. "Только после получения такого документа турецкая сторона рассмотрит возможность перспективы присоединения к проекту и объявит о своем решении. При соблюдении всех необходимых формальностей предложение Еревана может быть принято", - заявил источник.
Отметим, что идею участия Турции в строительстве новой АЭС первым озвучил премьер-министр Армении Тигран Саркисян. На прошедшем на днях в курортном городке Цахкадзор международном экономическом форуме "Мост" он заявил, что новая АЭС важна не только в экономическом, но и в политическом аспекте. "Она будет играть роль стабилизатора в регионе. Мы заинтересованы, чтобы в строительстве объекта принимали участие наш стратегический партнер - Россия, а также соседняя Турция", - заявил Саркисян, добавив, что реализация проекта, собственно, уже начата.
Regnum, 26.02.2009
www.regnum.ru/news/1129818.html

Армянская парламентская оппозиция поддержала возможность участия Турции в строительстве новой АЭС
Заявление премьер-министра Армении Тиграна Саркисяна о заинтересованности Армении в участии Турции в сооружении нового блока атомной электростанции - шаг, направленный на развитие экономики страны. Об этом в беседе с корреспондентом ИА REGNUM заявил глава парламентской фракции оппозиционной партии "Наследие" Армен Мартиросян. "Думаю, что региональное сотрудничество в вопросах экономики может привести к положительным результатам", - считает Мартиросян, находя, что в заявлении премьера есть четкая логика.
Премьер-министр Армении и правительство страны хотят создать основу для установления и развития сотрудничества - уверен депутат. Строительство новой АЭС - хорошая предпосылка для развития регионального сотрудничества. На вопрос о том, имеет ли заявление политический подтекст, Мартиросян ответил, что оно вполне укладывается в логику наметившихся с Турцией двусторонних отношений.
Напомним, Армения планирует построить новый блок атомной электростанции мощностью в 1000 МВт до 2016 года. Планируемая стоимость строительства - $5 млрд. В то же время, до 2016 года Ереван обязался прекратить работу действующего блока Мецаморской АЭС мощностью 407,5 МВт. Премьер-министр Армении ранее заявил, что Армения заинтересована в участии России и Турции в сооружении блока.
Regnum, 28.02.2009
www.regnum.ru/news/1131071.html
Теневой товарооборот между Арменией и Турцией составляет примерно 25% от всего товарооборота Армении
Я категорически против участия Турции в строительстве нового атомного энергоблока в Армении, заявил 26 февраля профессор экономики Татул Манасерян, комментируя заявление премьер-министра Армении Тиграна Саркисяна о возможном участии Турции в этом проекте. "Это объект стратегического значения, и в этом вопросе нельзя руководствоваться экономической выгодой, не установив даже дипломатических отношений с этой страной, не говоря уже о признании геноцида", - заявил Манасерян, отметив, что, по его подсчетам, на сегодняшний день теневой товарооборот между Арменией и Турцией составляет примерно 25% от всего товарооборота Армении.Стоит отметить, что между Арменией и Турцией не установлены дипломатические отношения, а граница между двумя странами заблокирована турецкой стороной.
Regnum, 26.02.2009
www.regnum.ru/news/1130056.html
АРФ "Дашнакцутюн" о строительстве новой АЭС в Армении: "зачем нам Турция?"
Армянская революционная федерация "Дашнакцутюн" не понимает, как премьер-министр Армении Тигран Саркисян представляет реализацию строительства нового энергоблока Армянской АЭС с привлечением турецкой стороны. "Мы удивлены, и не понимаем причины, не понятно, как премьер представляет реализацию этого проекта. Ведь это не соответствует ни нашим экономическим выгодам, ни политическим интересам, не говоря уже о том, что это может повредить нашим требованиям в вопросе признания Геноцид армян", - отметил в беседе с корреспондентом ИА REGNUM депутат парламента Армении от АРФ "Дашнакцутюн" Ара Нранян.
"Все труды и вся работа, которая была проделана для восстановления прав армянского народа, все это может быть провалено одним двумя подобными заявлениями. Более того, сама Турция имеет проблемы со строительством атомной станции. Но я не понимаю, как мы должны задействовать Турцию в строительстве, фактически это может быть только финансовое участие", - отметил он.
Нранян подчеркнул, что Армения является страной, у которой есть авторитет в области атомной энергетики. "Мы - серьезный и смелый партнер, у нас есть прогресс в области высоких технологий, опыт, у нас есть соответствующие партнеры за рубежом, и я не понимаю, зачем нам нужна Турция", - отметил он, добавив, что политической составляющей вообще не понимает. "Жаль, что время от времени звучат подобные заявления", - заключил он.
Regnum, 28.02.2009
www.regnum.ru/news/1131089.html

Միջուկային համագործակցությո՞ւն. վարչապետն ասում է, որ Թուրքիային հրավիրում են մասնակցելու ատոմակայանի կառուցմանը

Հայաստանի վարչապետ Տիգրան Սարգսյանն անցյալ շաբաթ հայտարարել է, որ «Հայաստանը շահագրգռված է, որ Մեծամորի ատոմակայանի նոր բլոկի շինարարությանը մասնակցեն Ռուսաստանն ու Թուրքիան»:

Այս հայտարարությունը կտրուկ արձագանք առաջ բերեց: Ոմանք ասում էին, թե «ֆուտբոլային դիվանագիտությունը (նկատի ունենալով անցյալ տարվա սեպտեմբերին կայացած Հայաստան-Թուրքիա ֆուտբոլային խաղը) վերաճել է միջուկային քաղաքականության»:

Հայաստանը նախատեսում է մինչև 2016 թ. նոր ատոմակայան կառուցել, որը կփոխարինի Մեծամորի ատոմակայանը: Եվրամիությունը քանիցս հորդորել է փակել այն, նույնիսկ 100 միլիոն եվրո է առաջարկել այդ նպատակով, սակայն պաշտոնական Երևանը պնդում է, որ այն կշահագործվի մինչև էներգիայի այլընտրանքային աղբյուր գտնելը: Նոր ատոմակայանի շինարարության արժեքը գնահատվում է 5 միլիարդ դոլար:

«Նոր ԱԷԿ-ը կարևոր է ոչ միայն տնտեսական, այլև քաղաքական առումով: Այն կայունացնող դեր կխաղա տարածաշրջանում: Մենք շահագրգռված ենք, որ օբյեկտի շինարարությանը մասնակցեն մեր ռազմավարական գործընկեր Ռուսաստանը, ինչպես նաև հարևան Թուրքիան»,- անցյալ շաբաթ հայտարարել է Հայաստանի վարչապետը:

Հայ հեղափոխական դաշնակցությունը հայտարարել է, որ կառավարության դիրքորոշումն անհասկանալի է իր համար: «Մենք զարմացած ենք և չենք հասկանում այս նախաձեռնության իմաստը: Անհասկանալի է նաև, թե վարչապետն ինչպես է պատկերացնում այս նախագծի իրականացումը: Դա չի համապատասխանում ոչ մեր տնտեսական, ոչ էլ քաղաքական շահերին, էլ չասեմ, որ դա կարող է վնասել մեր պահանջներին Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցում»,- ասել է Ազգային ժողովի «Դաշնակցություն» խմբակցության անդամ Արա Նռանյանը:

«Թուրքիան եղել և մնում է մի պետություն, որի ծրագրերի մեջ Հայաստանի հզորացումը ոչ մի դեպքում չի մտնում,- ասել է քաղաքագետ Գարեգին Գաբրիելյանը: - Եվ, իհարկե, Թուրքիան բնավ չի պատրաստվում նպաստել դրան: Ընդհանրապես, շատ դժվար է պատկերացնել այն պատճառները, որոնք դրդում են Հայաստանի կառավարությանը մտածել անգամ միջուկային ռեակտորով աշխատող կարևորագույն ռազմավարական օբյեկտի շինարարությանը Թուրքիայի մասնակցության մասին»:

«Արարատ» ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն, դոկտոր Արմեն Այվազյանը նշել է, որ այս նախաձեռնությունը, ինչպես նաև հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը, ընդհանուր առմամբ, իր մեջ իրական սպառնալիք է պարունակում: «Սահմանի բացումը, առևտրային հարաբերությունների հաստատումը կարող են ոչնչացնել հայրենական արտադրողի ներուժը, խորացնել մշակութային ու հոգևոր էքսպանսիան, առաջ բերել հայ բնակչության մի մասի աշխատանքային արտահոսք դեպի Թուրքիա և Հայաստանի բնակեցում թուրք-քրդական զանգվածով: Դա մեծ սպառնալիք է հենց ազգային անվտանգությանը»:

Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն Ռուբեն Սաֆրաստյանը կարծում է, որ Սարգսյանի հրավերը քաղաքական դրդապատճառներ ունի:

«Դա տպավորիչ քայլ է: Իհարկե, չի կարելի բացառել, որ Թուրքիան որոշում ընդունի մասնակցելու նախագծին: Սակայն ես այնքան էլ չեմ պատկերացնում այդ համագործակցության տեխնիկական կողմը: Ի՞նչ կարող է առաջարկել Թուրքիան այս առումով»:

Քաղաքագետ Լևոն Միքայելյանը չի բացառում, որ վարչապետի հայտարարությունը կարող է հարկադրված լինել: «Բարձրաձայնված նախաձեռնության քաղաքական ենթատեքստը կասկած չի հարուցում: Աշխարհի 30 երկրներում ներկայումս գործող մոտ 440 ատոմակայաններից ոչ մեկը թուրքերը չեն կառուցել: Ավելին` նրանք չեն պատրաստվում կառուցելու նույնիսկ սեփական ատոմակայանը, դա անելու են ռուսները: Այդ ֆոնի վրա բարձրաձայնված` հայկական նոր ԱԷԿ-ի շինարարության մեջ թուրքական կողմին ներգրավելու պաշտոնական Երևանի ձգտումը վկայում է այդ նախաձեռնության արհեստական կամ, գուցե, հարկադրված բնույթը: Հնարավոր է, որ այդ հարցն առնչվում է Ռուսաստանի տարածաշրջանային քաղաքականությանը»:

Եվ, իրոք, Ռուսաստանը վերջերս խիստ ակտիվացել է տարածաշրջանում, հատկապես` թուրքական ուղղությամբ: Փետրվարի կեսին տեղի ունեցան բարձր մակարդակի երկկողմ բանակցություններ, որոնց ընթացքում հատուկ քննարկվեց էներգետիկ համագործակցության հարցը, մասնավորապես` Թուրքիայում առաջին ատոմակայանը կառուցելու հեռանկարները (այդ մասին որոշում էր կայացվել 2007 թվականին): Թուրքիայի նախագահի` Մոսկվա կատարած պաշտոնական այցի շրջանակներում անցկացվեց ռուս-թուրքական գործարար ֆորում էներգետիկայի նախարարների մասնակցությամբ: Բանակցությունների արդյունքում կողմերը եկան ընդհանուր հայտարարի Ռուսաստանի (ի դեմս «Ատոմստրոյէքսպորտ» և «Ինտեր ՌԱՕ ԵԷՍ» ընկերությունների) առաջարկած նախագծի բնույթի և հիմնական պարամետրերի հարցում:

Ռուսական «Ատոմստրոյէքսպորտ» ՓԲԸ-ն, որը գտնվում է «Ռոսատոմ» պետական կորպորացիայի վերահսկողության տակ, իրականացնում է արտասահմանում միջուկային կայան կառուցելու մասին միջպետական համաձայնագրերը: Ներկայումս այս հզոր կառույցն իրականացնում է պատվերներ, որոնք կազմում են համաշխարհային շուկայի ավելի քան 20 տոկոսը: Այն միակ ընկերությունն է, որն իրականացնում է ԱԷԿ-ների կառուցման պատվերներ միանգամից չորս երկրներում` Չինաստանում, Հնդկաստանում, Իրանում և Բուլղարիայում: Ամենամոտ ապագայում նրանց, հավանաբար, կմիանա նաև Թուրքիան:

Նվազ հանրահայտ կառույց չէ «Ինտեր ՌԱՕ ԵԷՍ» ընկերությունը: Մոտ երեք ամիս առաջ այն ևս հինգ տարով հավատարմագրային կառավարման իրավունք ստացավ Մեծամորի ատոմակայանի նկատմամբ: Նոր հնգամյա համաձայնագիրն անցյալ տարվա դեկտեմբերին ստորագրեցին «Ինտեր ՌԱՕ ԵԷՍ» ընկերության տնօրեն Եվգենի Դոդը և Հայաստանի էներգետիկայի և բնական ռեսուրսների նախարար Արմեն Մովսիսյանը: Համաձայն այդ փաստաթղթի` ռուսաստանյան ընկերությունը ստանձնել է Հայկական ԱԷԿ-ի կորպորատիվ կառավարումը, այդ թվում` ֆինանսական հոսքերի ղեկավարումը, կապիտալ ներդրումների ֆինանսավորման և վճարային կարգապահության ապահովումը, ժամանակակից ֆինանսատնտեսական հաշվառման համակարգի ներդրումը:

Այսպիսով, Սարգսյանի բարձրաձայնած նախաձեռնությունը լիովին համապատասխանում է ռուս-թուրքական մերձեցման համատեքստին և այն առանցքային դերին, որ Հայաստանի էներգետիկ համակարգում զբաղեցնում է Մոսկվան:

Ազգային ժողովի ընդդիմադիր «Ժառանգություն» խմբակցության առաջնորդ Արմեն Մարտիրոսյանը հայտարարել է, որ «տարածաշրջանային համագործակցությունը տնտեսական հարցերում կարող է դրական արդյունքներ ունենալ: Հայաստանի վարչապետը և կառավարությունը ցանկանում են համագործակցության հաստատման ու զարգացման հիմք ստեղծել: Նոր ԱԷԿ-ի շինարարությունը տարածաշրջանային համագործակցության զարգացման լավ նախապայման է»:

Այդուհանդերձ, նման նախաձեռնությունն անընդունելի է շատերի համար, և միանգամայն հնարավոր է, որ մոտ ապագայում մարդիկ դիմեն բողոքի ակցիաների` պահանջելով թույլ չտալ Թուրքիայի հնարավոր ներգրավումը «Հայաստանի միջուկային գաղտնիքներին»:

ArmeniaNow, 6.03.2009թ. http://www.armenianow.com/?action=viewArticle&IID=1225&CID=3458&AID=3590&lng=arm

Nuclear Cooperation? PM says Turkey may be invited to share role in power plant construction
http://www.armenianow.com/?action=viewArticle&IID=1225&CID=3458&AID=3590&lng=eng

Атомное сотрудничество? По словам премьер-министра, Турцию могут пригласить участвовать в строительстве новой станции
http://www.armenianow.com/?action=viewArticle&IID=1225&CID=3458&AID=3590&lng=rus

Իսկ Հայաստանը առաջարկում է Թուրքիային մասնակցել իր թիվ 1 ռազմավարական օբյեկտի շինարարությանը

Միջազգային պրակտիկայում աննախադեպ է, որ միմյանց հետ դիվանագիտական հարաբերություններ չունեցող երկրները միասին անվտանգության հարց լուծեն: Այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց քաղաքագիտության դոկտոր Լևոն Շիրինյանը` մեկնաբանելով այն տեղեկությունները, թե վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը առաջարկել է Թուրքիային մասնակցել Հայաստանի նոր ատոմակայանի կառուցմանը: «Նախ, անվտանգության հարց կա: Տեխնոլոգիաները յուրացնելու հարցեր կան: Որպես ատոմային էներգիայի երկիր` գուցե ունենք բաներ, որ օտարները, առավել ևս թուրքերը չպիտի իմանան»,- նշեց Լ. Շիրինյանը: Հայաստանի վարչապետի վերոնշյալ առաջարկին է անդրադարձել նաև «Արարատ» ռազմավարագիտական կենտրոնի տնօրեն, քաղաքագիտության դոկտոր Արմեն Այվազյանը: Նա ևս անընդունելի է համարում Թուրքիայի մասնակցությունը Հայաստանի ատոմակայանի կառուցմանը: « Հայաստանի` անկախություն ձեռք բերելուց ի վեր, Թուրքիան մինչև այսօր Հայաստանի և ամբողջ հայության դեմ իրականացնում է բազմաթիվ թշնամական, ագրեսիվ, վնասարար գործողություններ»,- ասաց Ա. Այվազյանն օրերս լրագրողների հետ կայացած հանդիպման ժամանակ: Նա այդ գործողությունները դասակարգեց տասը մակարդակի` իրավաքաղաքական, քաղաքական, ռազմական, տնտեսական, միջազգային իրավունքի, հասկացությունների ու տերմինաբանության, հոգեբանական ու տեղեկատվական պատերազմի և այլն, ինչպես նաև` 53 ենթամակարդակի: «Այսինքն` ունենք տասը հիմնական ճակատ, որտեղ Թուրքիան մեր դեմ պատերազմ է մղում, և պարտադիր չէ, որ պատերազմ մղի հենց ռազմական միջոցներով: Պատերազմները այսօր, ինչպես և անցյալում, շահել են հաճախ ոչ թե միայն ռազմական ճանապարհով, այլ նախ և առաջ` տեղեկատվական, հոգեբանական, տնտեսական և այլ ոչ ուժային միջոցներով»,- նշեց «Արարատ» կենտրոնի տնօրենը: Նա մեջբերեց օրերս Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանի ասած խոսքերը, համաձայն որոնց` Թուրքիան Սդրբեջանի հետ միասին է մշակել և իրականացնում Արցախի հարցում քաղաքականությունը, և որ այդ հարցում իրենց դիրքորոշումներում որևէ տարբերություն չկա: Անդրադառնալով այն հայտարարություններին, թե «հայ-թուրքական հարաբերությունների մեջ դրական շարժ է տեղի ունեցել»` Ա. Այվազյանն ասաց. «Ո՞րն է այդ շարժը: Շրջափակումն էլ է շարունակվում, տեղեկատվական պատերազմն էլ է շարունակվում: Շարունակվում են նաև օժանդակությունն Ադ‎րբեջանին, հայ ժողովրդի պատմության կեղծարարությունը միջազգային ասպարեզում, տարբեր երկրներում հայերի դեմ տրամադրություններ լարելը, թուրքական քոլեջների միջոցով ադրբեջանա-թուրքական տեսակետների քարոզչությունը»: Քաղաքագետը տարակուսանք հայտնեց այսքանից հետո այն առաջարկության առթիվ, որ Թուրքիան կարող է մասնակցել Հայաստանի ատոմակայանի կառուցմանը, այսինքն` երկրի ազգային անվտանգության համար արմատական նշանակություն ունեցող խնդրին: Ըստ նրա` այդ առաջարկությունը կարող է լինել զոնդաժ՝ հետախուզում, որի նպատակն է ստուգել «Թուրքիայի թշնամական քաղաքականության նկատմամբ հայ հասարակության» ընկալունակության անկման աստիճանը: Իսկ քաղաքագետ Լ. Շիրինյանի համոզմամբ` եթե, այնուամենայնիվ, հանկարծ այդ համագործակցությունը տեղի ունենա, ապա, բացի անվտանգության խնդիրներից` կառաջանա մեկ այլ վտանգ ևս. դրանով «մենք նպաստելու ենք Արևմտյան Հայաստանը թուրքական տարրով բնակեցնելուն: Հայկական կողմը տասնյակ տարիներ չի ուզում հաշվի առնել, որ 17-րդ դարից թուրքերը Արևմտյան Հայաստանը ձգտում են բնակեցնել թուրքական էթնոսով: Ցեղասպանության միջոցով մաքրեցին մեր հայրենիքը հայկական տարրից և ստացան քրդերին, որոնք իրենց մրցակիցն են», օրինակ` ժողովրդագրական աճի տեմպերի տեսանկյունից: «Արևմտյան Հայաստանի 1 քառ. կմ-ի վրա 10 անգամ ավելի քիչ մարդ է ապրում, քան Թուրքիայի արևմտյան զարգացած հատվածում: Եվ երկրորդ` քանի տարի է, Արևմտյան Հայաստանից կա արտագաղթ դեպի Արևմտյան Թուրքիա և երկրից դուրս»,- ասաց Լ. Շիրինյանը` հավելելով, որ թույլ տալով թուրքերին մասնակցել Հայաստանի ատոմակայանի կառուցմանը` «մենք կնպաստենք նրանց կողմից Արևմտյան Հայաստանի ավելի բարեհաջող յուրացմանը»: Այս դեպքում, քաղաքագետի համոզմամբ, Թուրքիան էլեկտրական էներգիայի ներմուծումը կօգտագործի` Արևմտյան Հայաստանը թուրքերով բնակեցնելու համար, այսինքն` մի էթնոսով, «որը մեզ չի ընդ‎ունում»: Թուրքիայի արևմտյան շրջաններից շարժ կսկսվի դեպի արևելյան շրջաններ` Արևմտյան Հայաստան: «Ինչքան էլ ասեն, որ թուրքերը քաղաքակրթվել են, հայ հասարակությունը պետք է իմանա, որ էթնոսները հազարամյակների մեջ են փոխվում. այդ փոփոխությունը շատ դժվար է տեղի ունենում: Թուրքական պետության արտաքին դրսևորումն ուրիշ է: Թուրքիայի իրական տերը «խորքային պետություն» կոչված կառույցն է, գեներալիտետի Թուրքիան` իսկական Թուրքիան»,- ասաց Լ. Շիրինյանը: Օրինակ բերելով քրդական խնդիրը` քաղաքագետը նշեց, որ «Թուրքիան ճաքված, պառակտված երկիր է` ԽՍՀՄ-ի նման, որտեղ տարբեր էթնոսներ իրար հետ լավ հարաբերությունների մեջ չեն: Այն իր արտաքին քաղաքականության մեջ անկայուն երկիր է, իսկ անվտանգության մեջ, մեղմ ասած` քիչ կանխատեսելի: Էլ չեմ խոսում թուրանական ծրագրերի մասին»: Լ. Շիրինյանը նշեց, որ վարչապետը փաստարկում է, թե Թուրքիան հարևան երկիր է: Քաղաքագետն ասաց, որ Իրանը «շատ ավելի հարևան երկիր է», որը նաև ատոմային էներգիայի բնագավառում փորձ ունի:

Սոնա Ավագյան, 09.03.2009թ. http://blog.ararat-center.org/?p=186

Ինչի՞ մասին էին մտածում հայ պաշտոնյաները, եթե նրանք ընդհանրապես մտածում էին

«Կալիֆոռնիա Կուրիեր», 12 մարտի, 2009թ.
Աղբյուրը` (The California Courier)
Հարութ Սասունյան (Harut Sassounian)

Երևանյան պաշտոնյաների կողմից հնչած երկու ցնցող հայտարարություններ խորապես մտահոգել են ողջ աշխարհի հայությանը:

Առաջին հայտարարությունն արեց վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը փետրվարի 21-ին, Ծաղկաձորում կայացած «Միջազգային տնտեսական համագործակցության հեռանկարները` խնդիրներ և լուծումներ» խորագրով միջազգային տնտեսական համաժողովում: Համաժողովին մասնակցում էին բարձրաստիճան պաշտոնյաներ և գործարարներ Ռուսաստանից, Բուլղարիայից, Իրանից և շատ այլ երկրներից:

«Միջազգային տնտեսական համագործակցություն. նոր քաղաքականություն» վերնագրված իր ելույթում վարչապետը Ռուսաստանին և Թուրքիային հրավիրեց մասնակցելու Հայաստանում նոր ատոմային էլեկտրակայանի կառուցմանը: Նա նշեց, որ միլիարդավոր դոլարներ արժեցող նախագիծը ոչ միայն տնտեսական, այլև քաղաքական նշանակություն ունի: Գործող ատոմակայանը, որը գտնվում է Երևանի մոտ, շահագործման է հանձնվել 1976թ.: Որոշ միջազգային կազմակերպություններ, ինչպես նաև հարևան Թուրքիան, մի քանի տարի է, ինչ պնդում են, որ անվտանգության նկատառումով պետք է փակել Մեծամորի ատոմակայանը: Ակնկալվում է, որ նոր ատոմակայանը շահագործման համար պատրաստ կլինի 2016թ.:

Թուրք ղեկավարները դեռ չեն արձագանքել պրն Սարգսյանի հրավերին: Այնուամենայնիվ, ըստ ռուսական աղբյուրների, Անկարան, ասում են` հետաքրքրված է դրանով: Թուրքիայի կառավարության մի ներկայացուցիչ, որը չի ցանկացել հրապարակել իր անունը, «Նեզավիսիմայա Գազետային» ասել է. «Թուրքիայի կառավարությունն ակնկալում է Հայաստանի պաշտոնական շրջանակների` իրենց ատոմակայանի կառուցմանը մասնակցելու պաշտոնական հրավերը: Դրանից հետո միայն թուրքական կողմը կարող է քննարկել նախագծին մասնակցելու հնարավորությունը և հրապարակել իր որոշումը: Եթե խնդրին առնչվող բոլոր հարցերը բավարարվեն, հնարավոր է, որ Երևանի առաջարկն ընդունվի»:

Մի շարք հայ վերլուծաբաններ լուրջ մտահոգություններ հայտնեցին այդքան զգայուն նախագծին Թուրքիային ներգրավելու առնչությամբ: Ոմանք մատնանշեցին Հայաստանի ազգային անվտագությանը սպառնացող վտանգը` հաշվի առնելով Թուրքիայի պատմական թշնամանքը: Այլ մեկնաբաններ բարձրացրեցին թուրքական ընկերությունների շրջանում ատոմակայանների կառուցման փորձի լիակատար բացակայության խնդիրը: Իշխող կոալիցիայի կրտսեր անդամ ՀՅԴ-ն ներկայացնող պատգամավոր Արա Նռանյանը հայտարարեց, որ իր կուսակցությունը դեմ է Թուրքիայի մասնակցությանը նոր ատոմակայանին, և որ դա, ըստ իրենց, «վնասում է Հայաստանի շահերին»:

Ինչպե՞ս կարող են Հայաստանի պաշտոնյաները ատոմակայանի կառուցման գործում մասնակցություն առաջարկել մի երկրի, որը ժխտում է Ցեղապանությունը, հրաժարվում է դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել Հայաստանի հետ, շրջափակում է իրականացնում` Հայաստանի տնտեսությունը ոչնչացնելու նպատակով, և Արցախի (Ղարաբաղի) հակամարտությունում քաղաքական ու ռազմական աջակցություն է ցուցաբերում Ադրբեջանին:

Երկրորդ մտահոգող զարգացումը հայ պաշտոնյաների հրավերն է Թուրքիայի արտգործնախարարին` մասնակցելու «Սևծովյան տնտեսական համագործակցության» (ՍԾՏՀ) (BSEC) համաժողովին, ապրիլի 16-17-ին` Հայոց Ցեղասպանության 94-րդ տարելիցից ընդամենը մի քանի օր առաջ: ՍԾՏՀ-ում Հայաստանի 6-ամսյա հերթափոխային (rotation) նախագահությունն ավարտվում է ապրիլի 30-ին:

Հայերին այնուհետև նյարդայնացրել է թուրքական «Թդեյս Զաման» թերթի հրապարակումը, թե «Հայաստանը փոփոխություն է կատարել Սևծովյան երկրների արտգործնախարարների հանդիպման ժամանակացույցում` որպես բարի կամքի բացահայտ դրսևորում` հավաստիանալու, որ Թուրքիայի արտգործնախարար Ալի Բաբաջանը կլինի մասնակիցների թվում»: «Զամանը» հաղորդել է, որ Հայաստանի իշխանությունները ՍԾՏՀ հանդիպման օրը «նախապես հայտարարված ապրիլի 29-ից տեղափոխել են ապրիլի 16-ին»: Սա կարևոր փոփոխություն է, քանի որ ապրիլի 29-ը ապրիլի 24-ից ընդամենը մի քանի օր հետո է»:

Վիրավորանքն ավելի խորացնելով` «Զամանը» վկայակոչեց թուրք պաշտոնյաների (չհրապարակելով նրանց անունները)` թե Բաբաջանը չի հաստատել իր այցելությունը, և նրա մասակցությունը կախված է «մերձեցման շարունակվող գործընթացին Հայաստանի նվիրվածությունից, ինչպես նաև` Հայաստանի հետ դռնփակ բանակցությունների ընթացքից»:

Թուրք պաշտոնյաները Հայաստանի հետ «մերձեցման» մասին հաճախ են հայտարարություններ անում, որպեսզի կեղծ տպավորություն ստեղծեն, թե երկու երկրները հաշտվում են միմյանց հետ` հույս ունենալով, որ Օբամայի վարչակազմը և ԱՄՆ Կոնգրեսը Հայոց Ցեղասպանության հարցում որևէ գործողություն չեն ձեռնարկի:

Մինչ պաշտոնական Անկարան անդադար ռմբակոծում է Վաշինգտոնն այսպիսի կեղծ հայտարարություններով, հայկական կողմն ապշեցուցիչ լռություն է պահպանում` հավաստիություն հաղորդելով թուրքական աղճատումներին, որոնք նպատակ ունեն խափանել Հայոց Ցեղասպանության վերաբերյալ ԱՄՆ-ի որևէ հայտարարության հնարավորությունը:

Արձագանքելու սակավաթիվ դրսևորումներից էր Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարության խոսնակի պաշտոնակատար Տիգրան Բալայանի հայտարարությունը, որը հերքում էր թուրքական կողմի մտահոգություններին հարմարվելու նպատակով ՍԾՏՀ համաժողովի ժամանակացույցում փոփոխություններ կատարելու մասին տեղեկությունը: Այդուհանդերձ, պրն Բալայանը որևէ բացատրություն չտվեց, թե ինչու համաժողովը տեղի չի ունենալու նախքան ապրիլ ամիսը:

Դժվար է հավատալ, որ Հայաստանի կառավարությունը Թուրքիայի արտգործանախարին Հայաստան է հրավիրում ապրիլի 24-ից ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ: Պրն Բաբաջանին` Հայաստանը շրջափակման մեջ պահող թշնամական երկրի` Ցեղասպանությունը հերքող բարձրաստիճան պաշտոնյային, երբեք չպետք է ողջունեն Հայաստանում, մինչև որ նա մտադրություն չունենա ծաղկեպսակ դնել Հայոց Ցեղասպանության զոհերի հուշարձանին և ներողություն խնդրել հայ ժողովրդից:

What Were Armenian Officials Thinking, If They Were Thinking at all?
Two shocking announcements made by Yerevan officials have deeply troubled Armenians worldwide.
The first statement was made by Prime Minister Tigran Sargsyan in Tsakhkadzor, Armenia on February 21, during an international economic forum -- "Outlook for International Economic Cooperation: Problems and Solutions." The conference was attended by high-ranking officials and businessmen from Russia, Bulgaria, Iran and many other countries.
In his speech titled, "International Economic Cooperation: New Policy," the Prime Minister invited the participation of Russia and Turkey in the construction of a new nuclear power plant in Armenia. He said that the multi-billion-dollar project had not only economic but also political significance. The existing power plant, located near Yerevan, was commissioned in 1976. Several international organizations as well as neighboring Turkey have been pressing for the closure of the Medzamor power plant for several years, citing safety concerns. The new power plant is expected to be operational in 2016.
Turkish leaders have not yet responded to Mr. Sargsyan’s invitation. However, according to Russian sources, Ankara is said to be interested. An unidentified Turkish spokesman was quoted by Nezavisimaya Gazeta as stating: "The government of Turkey is anticipating an official appeal on participation in the atomic power plant from Armenian official circles. Only after that, the Turkish side may consider the prospect of participating in the project and announce its decision. If all the issues involved are complied with, Yerevan’s proposal may be accepted."
Several Armenian analysts have raised serious concerns about involving Turkey in such a sensitive project. Some pointed out the risk to Armenia’s national security, given Turkey’s historical enmity. Other commentators brought up the total lack of experience of Turkish companies in constructing nuclear power plants. Ara Nranyan, an Armenian parliament member representing the ARF, a junior member of the governing coalition, stated that his party opposes Turkey’s participation in the new nuclear power plant and views it as "damaging to Armenia’s interests."
How can Armenian officials offer a role in constructing a nuclear power plant to a country that denies the Genocide, refuses to establish diplomatic relations with Armenia, sets up a blockade to destroy its economy, and provides political and military support to Azerbaijan in the Artsakh (Karabagh) conflict?
The second disturbing development is an invitation by Armenian officials to Turkey’s Foreign Minister to attend the Black Sea Economic Conference (BSEC) on April 16-17, just days before the 94th anniversary of the Armenian Genocide. Armenia’s six-month rotating chairmanship of BSEC ends on April 30.
Armenians were further irritated by a report in the Turkish newspaper "Today’s Zaman" that "Armenia has rescheduled a foreign ministerial meeting of Black Sea countries, apparently as a goodwill gesture to ensure Turkish Foreign Minister Ali Babajan will be among the participants." Zaman reported that Armenian authorities had moved the date of the BSEC meeting "from the previously announced April 29 to April 16. The shift is significant because April 29 is only a few days after April 24."
To add insult to injury, Zaman quoted unnamed Turkish officials as stating that Babajan has not confirmed his attendance, and that his participation depended on "Armenia’s commitment to the ongoing rapprochement process and the course of closed-door talks with Armenia."
Turkish officials make frequent statements about “rapprochement” with Armenia in order to give the false impression that the two countries are reconciling with each other, thus hoping that the Obama administration and the U.S. Congress would not take any action on the Armenian Genocide.
While Ankara officials are constantly bombarding Washington with such fake messages, the Armenian side stays astonishingly silent, giving credence to Turkish misrepresentations which are intended to undermine the prospects of any U.S. declaration on the Armenian Genocide.
In a rare display of responsiveness, Tigran Balayan, the acting spokesman of the Armenian Foreign Ministry, issued a statement denying that the BSEC conference was rescheduled to accommodate Turkish concerns. Mr. Balayan, however, provided no explanation as to why the conference was not held before the month of April.
It is hard to believe that the Armenian government would invite the Turkish Foreign Minister to Armenia just one week before April 24. Mr. Babajan, a Genocide denialist and high-ranking official of a hostile country that is blockading Armenia, should never be welcomed in Yerevan, unless he intends to place a wreath at the Armenian Genocide Memorial Monument and offers an apology to the Armenian people!
Harut Sassounian, 10.03.2009
http://www.ararat-center.org/index.php?p=22&l=eng&art=35
Letters To The Editor (USA Armenian Life)
The following are a few of the many letters that were sent by readers from around the world in response to Harut Sassounian’s March 12 article titled "What were Armenian officials thinking, if they were thinking at all?"
As the readers of USA Armenian Life e-Newsletter may notice, the first letter was sent from Yerevan, Armenia; the second from Paris, France; the third from United Kingdom; and the fourth from Los Angeles, CA, USA.
Letter From Yerevan, Armenia:
Dear Mr. Sassounian,
I read you March 12 article titled “What Were Armenian Officials Thinking, If They Were Thinking at all?” and I wholeheartedly share your concerns
I was also surprised and angered at our Prime Minister's invitation of Turkey for the building of the Armenian nuclear power plant. When I was read about it, I couldn't believe my eyes)! I don't understand what the Prime Minister trying to imply? Is he trying to show that we trust the Turks so much that we are proposing to them the construction of our atomic plant? Absurd! We don’t even want to see the Turks build a kiosk or store in Armenia, let alone the building of a strategic object like the atomic plant!
Absurd… menk chenk tsankana angam tesnel turkerin Hayastanum voreve krpak kam khanut karutselis, ur mnats te atomakayani nman karevor strategiakan obyekti karutsmane!
I am astonished at how our leaders are filling water in the Turks' watermill. It is these kinds of absurd statements that give the Turks the opportunity to con the world (mainly the United States) and to show that "they are in warm relations with Armenia." You can imagine what propaganda opportunity our Prime Minister's invitation offers to the Turks. After such a statement, the Turks have nothing to add, except that it is the Armenian Diaspora that is ruining Turkey’s good relations with Armenia! The Turks will say, "you see, Armenia's authorities are even trusting us the building of a most important object like the atomic plant." Turks could not have dreamed of a bigger service.
One can only hope that the public expresses opposition to that idea and that no official proposal is sent to Turkey. Let us hope!
Ruzanna Avakian
Yerevan, Armenia
Letter From Paris, France
Thanks to Harut Sassounian for raising several fundamentally important questions in his commentary titled "What Were Armenian Officials Thinking, if They Were Thinking at all?" Both in the short and long term, the consequences noted in the commentary can severely damage the very identity of Armenia, and by extension, can affect Diaspora Armenians who could no longer identify themselves with the thinking of the authorities in Armenia, thus leaving the field free to all kinds of foreign interference in the affairs of the State, and causing an irreversible chaos.
This is a chaos that the Diaspora does not want. Today it is confronted with something that could lead to a schism if the decisions of Prime Minister Sarkissian are implemented.
The "desert generation" (of exile) lives in the Diaspora. It does not want to accept the compromises at any level which spring here and there without advance coordination with the Diaspora, while the latter pours millions of dollars into the Motherland.
This is not how the Minister of Diaspora, Hranous Hagopian, is going to bring back to the cradle the 70% of the world’s Armenians who have deserted the Armenian soul. The return of the lost sheep cannot be accomplished without honor and pride of a irreproachable homeland.
The day has come for Diaspora's world organizations to unify around the table, with an elevated elan, in order to form a sole and unique entity to counter the enterprise of destabilization that is devised to help urge the Turkish government to a single unequivocal phrase: To undergo the test of truth.
Jean Eckian
Paris, France
Letter From United Kingdom
In response to Harut Sassounian's March 9 column, "What were Armenian officials thinking, if they were thinking at all?" I would like to state that after almost 20 years of statehood and international experience, one would have expected that Armenia's Honourable officials conducting foreign policy would have learned a few lessons in international diplomacy, in defense of national interests. Alas, they appear to be wavering and wandering with the winds.
Most countries advertise and extend open invitations to countries-at-large to tender for major projects.
Why should our Honourable PM single out and invite Turkey to participate in a tender which, in his own words, has 'political significance', is beyond my comprehension.
Football diplomacy was fine as a starter, but to follow it up with an invitation to Turkey to build a nuclear power plant in Armenia is alarming and a step too far.
My concern is that such pronouncements, if unchallenged, will eventually undermine Armenian efforts in respect of the Genocide and other issues relating to the revival of the stature of Armenia. Therefore, it is only right that Mr Sassounian, and other concerned writers, should say so, loud and clear!
Establishing good relations with Turkey, based on mutual respect and honourable obligations, is one thing,
but appeasing the enemy is fatal.
"An appeaser", said Winston Churchill, "is someone who feeds a crocodile, hoping it will eat him last."
H. Vartanian,UK

Letter From Los Angeles, CA, USA
Dear Mr. Sassounian,
It's absolutely unacceptable that Prime Minister Tigran Sargsyan of of Armenia, is proposing Turkey to undertake the construction of the new atomic plant. Mr. Sargsyan should know well that Turkey can not and shall not be trusted to have any kind of presence in Armenia, let alone constructing a strategically sensitive plant.
Turkey has not yet stopped its mode of wartime operation against Armenia:
1) It continues to deny the Armenian Genocide and forcibly occupy the lands of Western Armenia;
2) It continues to confiscate the real and personal properties of the 1.5 million victims of the Armenian Genocide in Western Armenia, Cilicia and the rest of today's Turkey.
In the absence of settling the above two major issues, Armenia and the world Armenians shall not cooperate with Turkey. They should do the opposite: Boycott it not only in Armenia but all over the world!
Zareh Meguerditchian
Los Angeles, CA, USA
Letter From Gap, France
Dear Mr. Sassounian,
Your criticism of Armenia's Prime Minister Sargsyan for his illogical proposal to Turkey to construct its one of the most sensitive state complexes, the atomic plant is timely.
First and foremost, Turkey must acknowledge its crime against humanity, the Armenian Genocide, and make amends to the victims, the Armenians.
Turkey not only failed in its obligation vis-à-vis the Armenians, but also it conspires to undermine Armenia's economy and even existence. With all the sweet talks emanating from Ankara, no tangible action has resulted in terms of Justice for the Armenians who continue to leave mostly in exile at the rate of 70%-75%.
Mr. Sargsyan can do well by consulting with the Armenian public in Armenia and the Diaspora.
Sako K. Jabarian
Gap, France
A sample of blogers' responses on www.armtown.com
www.armtown.com/news/en/azg/20090313/2009031301
From Canada, MIHRAN:
Armenian authorities are unable to act or think CORRECTLY..they probably are puzzled with the amount of political intrigues proposed by Russia/USA...for the control of the Caucasus.
It's stupid to propose turkey to join in the construction of the AAPP .
I see similarities to the 1917/1918 events when Bolsheviks told Armenians... those advancing Turks are you brethren, they mean no harm.
Armenians fought in SARDARABAD AND GHARKILISEH.to preserve the remnant of ARMENIA.
What are the options today? God Knows...
From U.S.A. Vrej:
It seems that Serj Sarkisyan is going the same way as bastard Ter Petrosyan was used to go. And the reason we no longer see the uproars lead by Ter Petros may be for this. Listen guys. One thing is crystal clear. If all the closed borders get open, again Armenia would be a miserable country because we do not have sane politicians. We never have had normal statesmen and this is the reason we have lost our every thing. Our really stupid president thinks he can deal with Turks. Turk is a Turk. They will seize our small land whenever the chance arises.
From Canada, MIHRAN:
VREJ,
I am certain if SS goes the same way as LTP (Ed. Levon Ter Petrossyan), he will be removed ASAP and he knows that very well.
As to border openings, we need to be proactive in cooperating with all our neighbours that should include Turkey, however it should be crystal clear, that this attitude should not be on our expense, meaning the Genocide & Territorial rights!
IF AlI BABAJAN IS SAYING THAT WE HAVE DISCUSSED EVERYTHING THAT CONCERNS ARMENIA/TURKEY SINCE 1915 IT'S A POSITIVE STATEMENT. BUT NOT ENOUGH TO EXTENT FULL COOPERATION. THAT STATEMENT SHOULD HAVE BEEN MUCH MORE SPECIFIC.
Турция пошла на диалог с Арменией не из-за "красивых армянских глаз": мнение
Заявление премьер-министра Армении Тиграна Саркисяна относительно возможности участия Турции в строительстве нового энергоблока Армянской АЭС необходимо расценивать как продолжение экономической политики президента Сержа Саргсяна. Об этом как передает корреспондент ИА REGNUM, заявил депутат парламента Армении от правящей Республиканской партии Армен Ашотян на пресс-конференции 10 марта.
Ашотян, сославшись на мнение экспертов, заявил, что "отношения в регионе должны быть настолько взаимосвязаны, чтобы любые политические проблемы были подчинены экономическим отношениям и двусторонней выгоде". "В этом контексте я не считаю участие турецких компаний в строительстве АЭС угрозой для нашей безопасности", - отметил он, добавив, что "если бы у нас были свободные деньги, я был бы рад, если бы одна из армянских компаний участвовала в строительстве АЭС в Турции".
По словам Ашотяна, армяно-турецкие отношения нужно рассматривать в контексте глобальной политики. "Турция начала активные переговоры с Арменией не из-за наших красивых глаз, а исходя из собственных политических приоритетов - для повышения своей роли в мире, в контексте отношений с США и Россией, проблемы Курдистана", - отметил Ашотян, уточнив, что у Турции по сути не было другого выбора.
Напомним, премьер-министр Армении Тигран Саркисян заявил о заинтересованности Армении в участии России и Турции в строительстве нового блока армянской АЭС. Армения планирует построить новый блок атомной электростанции мощностью в 1000 МВт до 2016 года. Предварительная стоимость проекта - $5 млрд. В то же время, до 2016 года Ереван обязался прекратить работу действующего блока Мецаморской АЭС мощностью 407,5 МВт.
Regnum, 10.03.2009
www.regnum.ru/news/1135067.html
ԹՈՒՐՔԻԱՆ ՇԱՀԱԳՐԳՌՎԱ՞Ծ Է ՆՈՐ ԱՏՈՄԱԿԱՅԱՆԻ ԿԱՌՈՒՑՄԱՄԲ

Ըստ որոշ տնտեսագետների` Թուրքիան արդեն իսկ առաջարկել է մասնակցել Հայաստանի ատոմակայանի նոր բլոկի կառուցմանը: «Հայկական Դավոս» անվանումը ստացած 6-րդ միջազգային տնտեսական համաժողովի ժամանակ, փետրվարի 21-ին, վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը, անդրադառնալով նոր ատոմակայանի կառուցման գաղափարին, ասաց, որ այն տարածաշրջանի համար «ստաբիլիզատորի» դեր կունենա, եւ որ կառավարությունը շահագրգռված է, որպեսզի այս ծրագրի իրագործմանը մասնակցություն ցուցաբերեն Թուրքիան եւ Ռուսաստանը: Վարչապետի խոսքերով. «Մենք պատրաստ ենք նրանց հետ գնալու երկխոսության եւ քննարկումների»: Վարչապետի այս հայտարարությանը որոշ տնտեսագետներ եւ քաղաքական գործիչներ քննադատաբար վերաբերվեցին: Ոմանց կարծիքով, ատոմակայանի նոր բլոկի կառուցման նախագծում Թուրքիայի մասնակցությունը ոչ տնտեսական եւ ոչ էլ քաղաքական առումով նպատակահարմար չէ, ավելին, այն բացասական կանդրադառնա երկու երկրների հարաբերությունների վրա: Տ. Սարգսյանի հայտարարության առնչությամբ տնտեսագետ Անդրանիկ Թեւանյանը «Առավոտի» հետ զրույցում նշեց, որ վարչապետի առաջարկը թուրքերին պարզապես անակնկալի կբերի: Նրա ներկայացմամբ. «Ատոմակայանի կառուցմանը մասնակցելու համար հրավիրում ենք թուրքերին, կարծում եմ՝ նրանք անակնկալի կգան եւ չեն իմանա ինչ պատասխանեն: Համոզված եմ, որ այդ հայտարարությունը որոշ ժամանակ անց հերքվելու է, այնպես, ինչպես հերքվեցին ռուբլու գոտու մասին հայտարարությունները: Կանցնի ժամանակ, եւ մեր կառավարությունը կասի, թե վարչապետի արտահայտած միտքը ճիշտ չի հասկացվել: Այդ առումով արդեն փորձ ունենք: Բոլոր ծրագրերը կարող են հայտարարվել, հետո՝ հերքվել: Տնտեսական բոլոր քայլերը, որ հայտարարվում են, կարճ ժամանակ հետո կամ հերքվում են, կամ էլ՝ մոռացվում: Օրինակ, ժամանակին հայտարարվեց Ցեղասպանության ուսումնասիրման պատմաբանների հանձնաժողովի մասին գաղափարը, հետո՝ հերքվեց: Նույն ճակատագրին արժանացավ նաեւ Հանրային պալատի ստեղծման մասին գաղափարը»: Այն, որ Թուրքիան կարող է ներդրում կատարել Հայաստանում ատոմակայանի նոր էներգաբլոկի կառուցման համար, «Տնտեսական զարգացման եւ հետազոտությունների կենտրոնի» ղեկավար Գագիկ Թորոսյանը խիստ իրատեսական համարեց: Մեզ հետ զրույցում պարոն Թորոսյանն ասաց. «Իսկ ինչո՞ւ Ռուսաստանը կարող է լինել մեզ ռազմավարական գործընկեր կամ, ասենք, եթե Բելգիայի մասին խոսքը լիներ, նույն կարծիքները հաստատ չէին հնչի: Եթե մենք այսօր ողջունում ենք այն, որ ուզում ենք Թուրքիայի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել, ուրեմն ես դա շատ լավ քայլ եմ համարում, եթե, իհարկե, այն իրականություն դառնա: Չնայած չեմ կարծում, որ անիրատեսական է, այն լավ էլ իրատեսական ծրագիր է: Թուրքիան ինքը շահագրգռված կլինի, որ Հայաստանում օբյեկտ ունենա, քանի որ այն շահավետ է նախ ֆինանսական առումով, եւ ապա Թուրքիայում գտնվող մեր տարածքներում դեռեւս նախնադար է, քանի որ այնտեղ հոսանք չկա, մարդիկ չգիտեն, թե հեռուստացույցն ինչ բան է: Իսկ ատոմակայանի կառուցման մասնակցությամբ նրանք կարող են շատ էժան էլեկտրիֆիկացնել այդ տարածքները, ինչը նշանակում է, որ ֆինանսական իմաստով, եթե նույնիսկ քաղաքականությունը դնենք կողքի, այն Թուրքիային շատ ձեռնտու է: Եթե, ասենք, Բելգիան լիներ ներդրողը կամ Լյուքսեմբուրգը, բոլորը շատ ուրախ կլինեին, բայց որ Թուրքիան է՝ բոլորը զարմանում են, թե ո՞նց կարող է թուրքը Հայաստանում օբյեկտ կառուցել»: Պարոն Թորոսյանի համոզմամբ, այս ծրագրի կյանքի կոչվելն արդեն իսկ կվկայի 2 պետությունների դիվանագիտական հարաբերությունների լավացման եւ արագացման մասին: Մեր այն հարցին, թե կարելի՞ է ենթադրել, որ այս ծրագրի վերաբերյալ արդեն իսկ որոշակի պայմանավորվածություններ կան Թուրքիայի հետ, պարոն Թորոսյանը պատասխանեց. «Վարչապետն անլուրջ մարդ չէ, որ առանց լուրջ հիմքի նման հայտարարություն աներ»: «Առավոտը» փորձեց նաեւ էներգետիկայի եւ բնական պաշարների նախարար Արմեն Մովսիսյանից ճշտել, թե ինչպե՞ս է վերաբերվում նախարարը Թուրքիայի մասնակցությանը ատոմակայանի նոր էներգաբլոկի կառուցմանը: Նախարարության լրատվական ծառայությունից «Առավոտին» պատասխանեցին, որ նախարարը հնարավոր համարում է բոլոր այն երկրների, այդ թվում նաեւ՝ Թուրքիայի մասնակցությունը, որոնք կկարողանան համապատասխան ֆինանսական ներդրումներ կատարել: Հիշեցնենք, որ Պետական գնումների գործակալության կողմից արդեն իսկ հայտարարվել է նոր միջուկային էներգաբլոկի կառուցման նպատակով կառավարման ծառայությունների բաց մրցույթ: Մրցույթին կարող են մասնակցել բոլոր անձինք, անկախ օտարերկրյա ֆիզիկական անձ, կազմակերպություն կամ քաղաքացիություն չունեցող անձ լինելու հանգամանքից:

Առավոտ, 11.03.2009 http://new.aravot.am/am/articles/economy/56917/view

Ըստ վարչապետի՝ փողը ազգություն չի ճանաչում

Փետրվարի 20-23-ը Ծաղկաձորում տեղի ունեցած «Կամուրջ» միջազգային տնտեսական համաժողովում վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը Հայաստանում նոր ատոմակայանի կառուցման գործում չբացառեց Թուրքիայի մասնակցությունը։ Թուրքական կողմի հնարավոր ներգրավվածությունը աշխատանքներին, վարչապետի ներկայացմամբ, ունի հետևյալ հիմնավորումը. ատոմակայանը տարածաշրջանում կարող է դառնալ կայունացման գործոն, ըստ այդմ, Հայաստանը շահագրգռված է, որ կառուցման աշխատանքներին մասնակցի ոչ միայն ռազմավարական գործընկեր Ռուսաստանը, այլև հարևան Թուրքիան։

Հիշեցնենք, որ նոր ատոմակայանի կառուցման համար կպահանջվի 5,2-7,2 մլրդ. ԱՄՆ դոլար։ Դեռևս նախորդ տարի Ռուսաստանը հաստատել էր, որ ակտիվ մասնակցություն կունենա նոր էներգաբլոկի կառուցման գործում։ Թուրքական կողմը ատոմակայանի կառուցման վերաբերյալ Երևանից սպասում է պաշտոնական հրավերի։ Միայն դրանից հետո Թուրքիայի կառավարությունը կքննարկի այն ընդունել-չընդունելու հարցը։

Ամեն դեպքում դա Թուրքիայի խնդիրն է։ Մեզ համար շատ ավելի կարևոր է հասկանալ, թե ինչու՞ պետք է Հայաստանի ռազմավարական նշանակության օբյեկտի կառուցմանը մասնակցի Թուրքիան։ Ի վերջո սա ֆուտբոլ չէ, և նման հրավերի առաջարկը պետք է շատ ավելի լուրջ հիմնավորումներ ունենա, քան «տարածաշրջանային կայունություն, հարևանների հետ բարիդրացիական հարաբերություններ և այլ ընդհանրական դատողությունները»։ Այս դեպքում խոսքը վերաբերում է Հայաստանի պետական խնդիրներին՝ երկրի անվտանգությանը։ Այստեղ է, որ առաջանում են հստակ պատասխան ենթադրող մի շարք հարցեր.

1. ի՞նչ ձևաչափով է հայկական կողմը նախատեսում Թուրքիային մասնակից դարձնել ատոմակայանի կառուցման աշխատանքներին,

2. ի՞նչով է պայմանավորված Թուրքիայի հանդեպ նման վստահությունը,

3. ի՞նչ կշահի Հայաստանը, եթե հարցի շուրջ Թուրքիայի հետ ձեռքբերվի համաձայնություն,

4. արդյո՞ք հաշվարկված են տնտեսական և, հատկապես, քաղաքական ռիսկերը,

5. ինչպե՞ս կանդրադառնա ատոմակայանի համատեղ կառուցումը արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման և ցեղասպանության ճանաչման հարցի վրա,

6. ինչու՞ է Մոսկվան շահագրգռված թուրքական կողմի հետ համատեղ կառուցել հայկական ատոմակայանը (հիշեցնենք, որ Թուրքիայի նախագահ Աբդուլլահ Գյուլի փետրվարի 12-ին Մոսկվա կատարած այցի ժամանակ կողմերը ձեռք են բերել համաձայնություն, ըստ որի Ռուսաստանը պետք է մասնակցի Անթալիայից 200կմ հեռավորության վրա գտնվելիք ատոմակայանի կառուցմանը)։

Եվ ինչպես սովորաբար լինում է, հայրենի իշխանությունները, առանց լայն հանրային քննարկումների, անում են պետական նշանակության հայտարարություն, այնուհետև տարակուսում են, երբ արժանանում են հիմնավորված քննադատության։ «Ի՞նչ է եղել որ։ Ի վերջո պետք է չէ՞ հարևանների հետ հարաբերությունների նորմալացման եզրեր գտնել»։ Իհարկե պետք է, սակայն ինչպե՞ս և ինչի՞ հաշվին։ Մասնավորապես Թուրքիայի հետ համատեղ ատոմակայան կառուցելը արդյո՞ք դիվանագիտական հաջողված ժեստ էր, ինչպես որ դա ներկայացրեց ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն Ռուբեն Սաֆրաստյանը, կամ ձևական հրավեր, ինչպես, որ դա մեկնաբանեց քաղաքագետ Սերգեը Շաքարյանցը։

Եղան նաև այլ արձագանքներ ու գնահատականներ։ Մինչ այդ, մարտի 13-ին, վարչապետը լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարեց, որ Թուրքիային նոր էներգաբլոկի կառուցմանը մասնակցելու ոչ մի առաջարկ էլ չի արվել։ Պարզապես տեղի է ունեցել թյուրիմացություն։ Խոսքը գնացել է միայն այն մասին, որ նոր ատոմակայանի բաժնետոմսերը հնարավոր է հանվեն աճուրդի և չի բացառվում, որ դրանք գնեն թուրքական, հունական կամ այլ երկրների կազմակերպություններ։ Իսկ միգուցե՞ վարչապետին բոլորը, այդ թվում նաև թուրքական կողմը, ճիշտ էին հասկացել։ Ըստ մեզ հասած տեղեկության ԱԺ-ում պատգամավորներից մեկի հարցին, թե նման տրամաբանությամբ հայրենիքն էլ կվաճառենք, վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը պատասխանել էր.«փողը ազգություն չի ճանաչում »։

Իսկ ինպիսի՞ն է այս հարցում քաղաքական ուժերի դիրքորոշումը։

Արմեն Մարտիրոսյան, ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության ղեկավար.

-Կարծում եմ վարչապետը իր այս քայլով շարունակել է այն քաղաքականությունը, որը սկսվել է նախագահից՝ երկխոսության քաղաքականություն թուրքական իշխանությունների հետ։ Ընդամենը այդ քաղաքականության շարունակություն. ես այդ այդ կոնտեքստում եմ տեսնում վարչապետի արած հայտարարությունը։ Եթե ելնենք այն տեսանկյունից, որ տարածաշրջանի երկրները պետք է ներգրավված լինեն տնտեսական նախագծերում, ապա կարծում եմ, որ վարչապետի հայտարարությունը տրամաբանական էր։ Միաժամանակ պետք է հստակեցվի, թե Թուրքիան ինչպե՞ս պետք է մասնակցի այդ ատոմակայանի շինարարությանը։ Եթե ներդրումների տեսքով է մասնակցելու՝ այստեղ ընդհանրապես արգելք չեմ տեսնում։

«7օր» -Իսկ ինչպե՞ս կարող է անդրադառնալ ատոմակայանի համատեղ կառուցումը արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման և ցեղասպանության ճանաչման հարցի վրա։

-Հայաստանի իշխանությունները պնդում են, որ սա բացառապես տնտեսական համագործակցություն է, իսկ տնտեսական զարգացումը իր հետ կարող է դրական լուծումներ բերել։ Կարծում եմ թուրքական կողմի հնարավոր մասնակցությունը ատոմակայանի աշխատանքներին արցախյան հիմնահարցի վրա չի կարող ազդել, եթե մեր իշխանությունները այդ համագործակցության շրջանակներում ևս մեկ անգամ պնդեն, որ սա բացառապես տնտեսական երկկողմ համգործակցություն է և քաղաքական որևէ շահարկում չի կարող լինել։ Այստեղ Հայաստանի համար վտանգավոր ոչինչ չեմ տեսնում, եթե, այսպես ասած, նախազգուշական առումով քաղաքական քայլերը իրականացվեն։

Էդուարդ Շարմազանով, ԱԺ ՀՀԿ խմբակցություն.

-Նախ ասեմ, որ վարչապետը հստակ նշել էր՝ ատոմակայանի բաժնետոմսերը պետք է ազատ վաճառքի դրվեն, և հնարավոր է, որ այլ, այսպես ասած մասնավոր, կազմակերպությունների կողմից դրանց ձեռքբերմանը մասնակցեն թուրքական, հունական և այլ երկրների կազմակերպություններ։ Կարծում եմ, որ խնդիրը պետք է նայել, թե՛ ազգային անվտանգության ռազմավարության և թե՛ տնտեսական, ներպետական շահերի տեսանկյունից։ Չեմ ուզում միակողմանի եզրակացություն անել և գտնում եմ, որ ինչ որոշում էլ կայացվի՝ առաջինը պետք է հաշվի առնել Հայաստանի շահն ու էներգետիկ անվտանգությունը։ Կարծում եմ, որ ներկայիս կառավարությունն ու վարչապետը իրենց գործունեությամբ ազգային պետական շահերի կրողներն են և հակապետական կամ հակաազգային որոշումներ չեն կայացնի։ Նշեմ նաև, որ մենք դատապարտված ենք մեր հարևանների հետ կողք կողքի ապրելու։ Պատահական չէ, որ մեր ազգային անվտանգության ռազմավարությունում հստակ ներառված է՝ հայկական կողմը կողմնակից է առանց նախապայմանների հարաբերությունների հաստատմանն ու սահմանների բացմանը և կարծում եմ, որ հարևանների հետ պետք է հաստատել ոչ միայն դիվանագիտական, այլև փոխշահավետ տնտեսական հարաբերություններ։ Բնականաբար, յուրաքանչյուր կողմ այդ հարաբերությունները պետք է դիտարկի իր շահերի տեսանկյունից։ Եվ դա, շատ հստակ գիտակցում են վարչապետն ու Հայաստանի իշխանությունները»։

Արա Նռանյան, ԱԺ «Հայ Հեղափոխական դաշնակցություն» խմբակցություն.

-Նոր ատոմակայանի կառուցման գործում Թուրքիայի հնարավոր մասնակցությունը, ընդ որում ցանկացած ձևաչափի, չունի և չի կարող ունենալ որևէ լուրջ հիմնավորում։ Ատոմակայան չունեցող Թուրքիան չի կարող մեզ ներկայանալ որպես տեխնոլոգիայի աղբյուր։ Չկան նաև տնտեսական և, առավել ևս, քաղաքական հիմնավորումներ։ Համոզված եմ, որ ոչ միայն նման ծրագրի իրականացումը, այլ նույնիսկ նման ցանկություն հայտնելը, արդեն մեծագույն կորուստ և նահանջ է մեր դիրքերից։ Սակայն ականատես ենք լինում հին ու պարզագույն հնարքի՝ տարբեր քարոզիչների միջոցով, նույնիսկ աբսուրդային, անընդունելի գաղափարների տարածման և քննարկման միջոցով փորձում են քաղաքացու ականջի համար բնական և սովորական դարձնել նույնիսկ այսպիսի ցանկությունը։ Հետո ստանալով հակահարված՝ նրանք ստիպված են լինում արդարանալ՝ իրենց սխալ հասկանալու բացատրությամբ։ Մեր մոտեցումը հստակ է՝ այստեղ ոչ միայն առկա են պոտենցիալ վտանգներ, այլև ակնհայտ է անմիջական վնասը՝ քաղաքական, տնտեսական, բարոյական։ Նման «նահանջային» մտածողությամբ երբեք չես կառուցի հզոր, լուրջ պետություն։

«7օր» -Այնուհանդերձ, եթե Թուրքիային արվի ատոմակայնի կառուցմանը մասնակցելու պաշտոնական հրավեր, ինչպիսի՞ն կլինի, որպես կոալիցիոն կառավարության անդամ, ՀԸԴ դիրքորոշումը։

-Նման քայլեր կատարողը իրավունք չունի զբաղեցնել պետական պաշտոն։ Ընդհանրապես լավ կլինի, որ բոլորը հասկանան՝ առանց Հայ Հեղափոխական Դաշնակցության Թուրքիային առնչվող որևէ խնդիր և հարց չպետք է քննարկվի։

7 օր.am 16.03.2009թ.

http://www.7or.am/hy/news/2009-03-16/230/

Կիրո Մանոյան. «Ատոմակայանի կառուցմանը Թուրքիայի մասնակցությունը վտանգ է ազգային անվտանգությանը»

Կիրո Մանոյան. «Ատոմակայանի կառուցմանը Թուրքիայի մասնակցությունը վտանգ է ազգային անվտանգությանը»Հայ հեղափոխական դաշնակցության Հայ դատի և քաղաքական հարցերի գրասենյակի պատասխանատու Կիրո Մանոյանն այսօր Մամուլի ազգային ակումբում այսօր, անդրադառնալով հայկական ատոմակայանի կառուցմանը Թուրքիայի մասնակցությանը, անհասկանալի հայտարարություններ է դրանք համարել։

«Իսկապես անհասկանալի է, թե նման հայտարարություններ ինչպես կկատարավեն, և դա ազգային անվտանգության լուրջ խնդիր է»,– հավելել է Կիրո Մանոյանը։

Թերթ.am 16.03.2009թ.

http://tert.am/am/news/2009/03/16/nuclearpowerplant/

Источник. РЕГНУМ, 06.04.2009

Летняя премьера "Кавказской платформы" Турции во время московского визита премьера Турции Реджепа Тайипа Эрдогана и февральский визит президента Абдуллы Гюля в Москву постепенно наполняют конкретным политическим содержанием российско-турецкие отношения. На Южном Кавказе (в Закавказье) вектор сотрудничества двух стран направлен в сторону разрешения двусторонних противоречий на основе общей стратегической задачи: исключить активную роль в регионе "сторонних сил", исключить его из повестки дня мировой политики через восстановление скорейшими темпами "мира и стабильности".

Новая турецко-российская инициатива была нейтрально встречена в Азербайджане, а в Грузии - с нескрываемым беспокойством. И только армянское руководство, как будто ждавшее некоей отмашки сверху, принялось сигнализировать Турции о предоставлении последней максимального кредита доверия в различных сферах политики и экономики. Поспешный и прямолинейный "конструктивизм" в налаживании отношений с Турцией настолько диссонировал со всей исторической логикой предыдущих армяно-турецких отношений, что заставил даже внешних наблюдателей признать: вряд ли дело обошлось без настоятельного "благословения" Москвы властей Армении на диалог. Ресурс такого влияния на Армению достаточно велик, цель - вытеснить из региона США и Евросоюз - тоже понятна и вполне естественна для глобальной политики РФ.

Как ни парадоксально, и США используют отнюдь не малый ресурс своего влияния на власти Армении в том же направлении - скорейшей "нормализации" за счет интересов армянской стороны армяно-турецких и армяно-азербайджанских отношений. При этом они рассчитывают на противоположное - вытеснить из региона Россию, чье влияние, по мнению США, держится, в первую очередь, на поддержании Южного Кавказа в конфликтном состоянии.

Как могут две глобальные державы идти одним и тем же путем к прямо противоположным целям? Ответ достаточно прост: у каждый из них свои планы на Турцию. В турецком обществе и государстве существуют как органическая духовная враждебность к Западу, так и глубокая убежденность в том, что альтернативы развитию по западным образцам просто нет, и военно-политическое противостояние с Западом может отбросить Турцию на "азиатский" путь. Таким образом, Россия рассчитывает на роль первого фактора, Запад - на роль второго. Сама Турция осознает, что это дает ей уникальную возможность получать военные, политические и экономические дивиденды с обеих сторон. В этом смысле воспроизводится ситуация 20-х годов, когда Запад и большевики активно соревновались за симпатии кемализма, делая "даме сердца" презенты за счет "бесхозных" армянских интересов. В условиях соперничества России и Запада эта конфигурация совершенно естественна и будет постоянно воспроизводиться. И если интересы великих держав и Турции понятны, то мотивация армянских властей в столь скоропалительном налаживания отношений с Турцией остаётся не до конца ясной.

С самого начала 90-х годов Турция обуславливала разблокирование Армении ее уступками в переговорах с Азербайджаном по урегулированию нагорно-карабахского конфликта. Периодически прощупывая в 2007-2008 годах армянское общество на предмет его готовности к территориальным уступкам Азербайджану в обмен на формальное, отложенное на неопределенный срок и ни к чему не обязывающее признание последним суверенитета Нагорного Карабаха, руководство Армении с неизбежностью сталкивалось либо с глухим неодобрительным молчанием, либо с началом политической самоорганизации армянского народа для защиты освобожденного Арцаха от потенциальных территориальных торгов. Политический мессадж "ни пяди земли", идущий снизу от армянских ветеранов войны и простых людей, прозвучал ясно и в повторении не нуждался, в результате чего инициированные властью внутриармянские дискуссии (больше напоминающие неуклюжие "вбросы" информации) о возможном мире с Азербайджанам посредством территориальных уступок были временно приостановлены. Эту заминку было решено срочно компенсировать посредством организации "прорыва" в армяно-турецких отношениях, осуществленного вновь за счёт односторонних уступок интересов Армении. И здесь мы видим тот же почерк, что и раньше, - закрытые встречи политиков, отсутствие общеармянского обсуждения и консенсуса по данному вопросу, слухи, пренебрежение мнением экспертного сообщества в Армении и в Диаспоре...

Ключевым направлением такого "прорыва" было избрано разблокирование армяно-турецкой границы. Большинство работ, посвященных анализу экономического эффекта от разблокирования армяно-турецкой границы, признают тот очевидный факт, что установление прямого транспортного сообщения между Арменией и Турцией лишь на 5-7% сокращает расстояние и издержки сообщения Еревана с основными индустриальными центрами на западе Турции (Стамбул, Измир и т. д.). В то же самое время в результате разблокирования границ расстояние до ближайших городских центров бывшей Западной Армении, находящихся в нынешней Турции (Карс, Ван, Эрзерум и др.), сократится в среднем вдвое. Эксперты сходятся во мнении, что основной положительный экономический эффект испытают на себе именно эти, наиболее отсталые, восточные области Турции. По сути, произойдет не разблокирование армяно-турецкой границы, а экономическая интеграция и последующее поглощение армянской экономики отсталой и преимущественно аграрной экономикой востока Турции. Готова ли Армения к такому шагу? Свидетелями ответа на этот вопрос мы станем в ближайшее время.

Если армянское руководство только сейчас, под влиянием последних событий, начало нащупывать международно-политический аспект блокады своих границ Турцией и последствий ее возможного снятия, то для заинтересованных третьих стран и организаций, столь сильно пекущихся о благосостоянии Армении, вопрос давно перерос сугубо экономические рамки отдельно взятой маленькой горной страны. Еще 2 года назад - 13-14 января 2007 года в центре Еревана тихо прошла представительная международная конференция, посвященная блокаде Армении и последствиям ее снятия, спонсированная Агентством Международного Развития США (USAID), фондом "Евразия" (Eurasia Foundation) и посольством Великобритании в Армении.

Были оглашены интересные суждения. "В отличие от России, в Турции армяне не могут быть идентифицированы на улицах полицией в силу внешней схожести армян и турок, а также в силу отсутствия подобной практики в Турции... Турция предоставляет гораздо более высокий уровень гражданских свобод, чем Россия... В результате, в Турции существует более сильное гражданское общество, что облегчает пребывание армянских мигрантов в Турции." Уже через 3 дня после окончания конференции - 17 января 2007 года - у армян появится шанс воочию убедиться в "высоком уровне гражданских свобод" в Турции, когда в Стамбуле будет убит армянский журналист и правозащитник Грант Динк, а "толерантные к армянскому фенотипу" турецкие полицейские будут на память фотографироваться с его убийцей. И до сих пор антиармянская пропаганда является частью турецкой официальной идеологии, включая нашумевшую демонстрацию антиармянского фильма в турецкой школьной системе в феврале текущего года.

Однако еще задолго до памятной ереванской конференции и убийства Гранта Динка сотрудники вашингтонской Исследовательской Группы Армянской Международной Политики (Armenan International Policy Research Group - AIPRG), анализируя блокадный синдром армянской этнопсихологии, ставили диагноз целому народу: "Негативные последствия блокады несомненны. Не столь очевидно, достаточно ли их для того, чтобы исключить процветание Армении. В конце концов, Южная Корея, Тайвань и Израиль смогли процветать в подобных условиях, хотя, конечно, не в таких масштабах, в каких это было бы возможно при отсутствии блокады. Но для Армении вряд ли все сложится так же благоприятно - по двум причинам... Первая - моя безусловно субъективная и неопределенная в количественном отношении оценка фактора воли. В отличие от других народов, армяне не исповедуют по отношению к самим себе и своей стране философию: "мы прижаты спиной к стене, выхода нет, поэтому мы должны, сможем и сделаем свое дело". Когда появляется шанс, армянин экспортирует себя и свое имущество за рубеж и делает это в массовом порядке. Над ним также довлеет всепроникающая психология зависимости - вера в то, что его индивидуальная судьба и судьба его страны, хорошая или плохая, по большей части зависит от других".

Итак, в сегодняшнем наметившемся сближении Армении и Турции можно видеть различную мотивацию армянского руководства - вплоть до этнопсихологических особенностей, накладывающих отпечаток на стилистику управления с оглядкой на мнение турецкого (российского, европейского и т. д.) истеблишмента. Однако с точки зрения дня сегодняшнего, когда возможное в ближайшее время открытие армяно-турецкой границы преподносится как уже почти свершившийся факт, анализ мотивации данного решения представляет второстепенную важность. Сегодня, действительно, уже не так важно, поверила ли Армения после столь долгих международных увещеваний в высокий уровень гражданских свобод для дешевой армянской рабочей силы в Турции, окончательно ли разуверилась в способность собственного народа взять свою судьбу в свои руки или, наконец, решила попробовать себя на поприще модного realpolitik, помогая России и Турции в их временном антизападном сближении. Слишком поздно бить в набат и указывать на незаслуженно раскритикованный представителями Международного Банка со страниц EvraziaNet редкий по своей трезвости голос Армяно-Европейского Центра Политического и Правового Консультирования (Armenian-Europen Policiy and Legal Advice Center - AEPLAC), наглядно продемонстрировавший, что в результате открытия границы с Турцией долгожданного экономического чуда ожидать не стоит, так как армянский ВВП увеличися лишь на 0.67% в годовом эквиваленте. Наконец, бессмысленно повторять самоочевидные факты, например, тот, что армянский крестьянин холодных плоскогорий Джавахка, Ширака и Севана разорится и массово эмигрирует в третьи страны в результате импорта дешевой турецкой картошки из приграничных Карса, Басена и Эрзерума.

Сегодня не столь важен анализ сумбурной и, видимо, не до конца осознанной армянским руководством заинтересованности в снятии блокады, сколько далеко идущие политические и экономические последствия факта разблокирования для Армении.

Очевидно, что из одностороннего жеста открытия границы Турция попытается (уже пытается) выжать максимальные политические дивиденды. Вот лишь некоторые из них:

• Апеллируя к "налаживающимся" армяно-турецким отношениям, Турция попытается свернуть процесс международного признания Геноцида армян, вероятность успеха которого в США при администрации Б. Обамы достигла апогея. В результате возникает большой риск снятия вопроса Геноцида армян с международной политической повестки и превращение его из международного в вопрос двусторонних армяно-турецких отношений.

• В двусторонних армяно-турецких отношениях вопрос Геноцида будет обсуждаться в рамках комиссии историков, которая подведет черту под политической стороной вопроса и начнет бесконечный дискурс относительно точного количества убитых армян (убийство которых априори не фиксировалось) и документального подтверждения размера ущерба наследникам жертв Геноцида.

• Любая армянская или международная попытка вернуть вопрос Геноцида на политическую арену будет пресекаться турецким шантажом нового введения блокады и разрыва установленных экономических отношений между Турцией и Арменией.

• Наконец, открытые границы будут косвенным свидетельством признания таковых обоими государствами. Таким образом, территориальный аспект компенсации армянскому народу также исключится из обсуждений.

• В итоге армянский вопрос, как международно-правовое явление, имеющее более чем вековую историю, будет закрыт. Армения уже в статусе независимой армянской государственности подтвердит справедливость раздела Армении и уничтожения ее западной (турецкой) части посредством Геноцида. Армения навсегда потеряет право использовать аргумент о том, что нынешняя армяно-турецкая граница есть следствие закулисного кемалистско-советского сговора по разделу Армении, ибо теперь уже сама Армения своими фактическими (а возможно, и юридическими, в случае подписания каких-либо документов с Турцией) действиями признает эту границу.

• Турция будет использовать коммуникационный шантаж Армении также и для ослабления позиции Армении в переговорах по нагорно-карабахскому урегулированию.

Очевидно, что все эти негативные последствия, если и осознаются, то в понимании Еревана компенсируются достижениями мнимых выгод. В политической плоскости Ереван надеется, что, смягчив свою позицию и временно приостановив международное признание Геноцида армян, добьется от Турции адекватного смягчения позиции по вопросу нагорно-карабахского урегулирования. Не секрет, что фактически именно Турция стоит за международными успехами азербайджанской дипломатии, распространяя фальсификации об "армянской агрессии" и "оккупации" Нагорного Карабаха Арменией, нейтрализуя любые армянские упоминания о проводимых Азербайджаном этнических чистках армянского населения в этой области и его вынужденной самообороне в навязанной Азербайджаном войне.

Такой расчёт армянской дипломатии, построенный на утопических ожиданиях турецкого благоразумия, приведёт в конечном итоге к катастрофическому провалу Армении как в вопросе нагорно-карабахского урегулирования, так и в вопросе международного признания Геноцида армян. Турция никогда не откажется от поддержки Азербайджана в международных форумах по вопросу Карабаха, в то время как Армения сама "закрывает" проблему Геноцида армян в Турции как часть международной политики.

Не оставляет сомнений и тот факт, что армянская надежда увидеть "новую Турцию" в свете её сближения с Россией - иллюзия. Турецко-российское сближение носит лишь временный, тактический характер. Обнародованные недавно стратегические цели турецкой разведки в России показывают, что Турция по-прежнему воспринимает Россию как опасного регионального конкурента. Поэтому в долгосрочной перспективе Армения не может рассчитывать на российский арбитраж в возможных армяно-турецких противоречиях, исходя из мнимой близости российско-турецких отношений. Неизвестно, каковы будут российско-турецкие отношения в будущем, однако известно, что антиармянский вектор турецкой политики в ближайшей перспективе сменён не будет...

Политические консультанты неоднократно рекомендовали руководству Армении укрепить международные позиции, представив армянский вопрос как целостное политическое явление, включающее как исторический факт Геноцида армян в Турции в 1894 - 1922 годах и его сегодняшние политико-правовые последствия, так и факт самообороны армян Нагорного Карабаха в 1988 - 1994 годах в ответ на геноцидальную политику Азербайджана. Такой единый подход призван продемонстрировать суть проблемы во взаимосвязи её отдельных проявлений. Армянский вопрос - это вопрос безопасности армянского народа в исторических границах его проживания, это право на защиту от турецко-азербайджанской антиармянской политики, имеющей давнюю историю. Данные рекомендации высказывались как в 2007 году, так и относительно недавно. Практика показывает, что армянское руководство не только не прислушалось к ним, но приняло диаметрально противоположную позицию. Армения идёт на раздробление и противопоставление двух частей армянского вопроса - смягчает позицию по проблемным вопросам с Турцией в надежде на укрепление своих позиций в карабахском урегулировании. Подобное противопоставление ещё более ослабит позицию Армении, а армянский вопрос, будучи раздробленным и фрагментированным руками самого Еревана, будет успешно нейтрализован совместными усилиями Анкары и Баку.

Итак, закрытая армяно-турецкая граница - это не вопрос отсутствия экономических отношений между двумя странами. Это политический инструмент, венчающий вершину айсберга турецкой антиармянской политики, конечная цель которой остаётся неизменной - уничтожение армянской государственности и армянского народа, воссоединение через территорию Армении с Азербайджаном и последующая экспансия в Среднюю Азию и тюркские регионы России. История блокады Армении, осуществляемой Турцией как часть этого плана с 1993 года, показала её неэффективность - и теперь Турция стремится избавиться от неё, при этом выжав максимум политических и экономических дивидендов в виде нейтрализации армянского вопроса и нанесения максимального урона экономике Армении массированным экспортом дешевой турецкой продукции, подрывающей армянскую экономическую базу.

К сожалению, надо признать, что Армения, ранее безучастно наблюдавшая, как Турция жонглирует блокадой в политических целях, ныне начала демонстрировать совершенно необоснованный губительный оптимизм по поводу разблокирования Турцией армяно-турецкой границы. Уместно отметить, что по такому вопросу, носящему общеармянский, общенациональный характер, решения не могут приниматься узким кругом лиц в Ереване, а должны быть предметом всестороннего обсуждения и тщательного анализа всего армянского мира.

Оставляя в стороне моральный аспект ответственности перед памятью жертв Геноцида армян и перед будущими поколениями армянского народа, необходимо признать, что международно-правовое признание Геноцида армян - это один из мощных факторов, сдерживающих Турцию от очередной агрессии против Армении. Вопрос Геноцида армян - это вопрос безопасности Армении, и никто не имеет права им спекулировать, исходя из краткосрочных или среднесрочных экономических соображений. В свою очередь, геополитический аспект блокады Армении - мощный фактор, сдерживающий турецкую региональную экспансию, превращающий Армению в бастион, с которым вынуждены считаться не только сама Турция, но и третьи страны. Разблокирование Армении в корне меняет её геополитическую роль и в значительной степени ограничивает свободу политического манёвра, "упаковывая" страну в заранее определённый геополитический формат "транзитной страны", "страны-трубопровода" и т.д.

Поэтому, ввиду возможного открытия границ, наиболее правильной моделью взаимоотношений Армении с Турцией будет максимальное ограничение экономических и политических контактов с этой страной до того момента, пока Турция не предпримет конкретные шаги, направленные на решение всего комплекса проблем, составляющих армянский вопрос, включая признание Геноцида армян. Модель подобных взаимоотношений с Турцией должна соответствовать нормам международного права, но при этом преследовать цель ограждения политической и экономической независимости Армении от турецкого влияния.

Карэн Арутюнян - Армянский центр гражданских инициатив (Нагорный Карабах)


ՌԱԿ Մամուլ
Ապրիլ 6, 2009

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ

ԻՆՉՈՒ՞ ՉԵՆՔ ՀԱՍԿՆԱՐ

ԴԱՐՁԵԱԼ ԿԸ ԴԻՄԱՒՈՐԵՆՔ ԱՊՐԻԼ ԱՄԻՍԸ, ՈՐ ՄԵԶԻ ԿԸ ՅԻՇԵՑՆԷՐ ՀԱՅՈՒՆ ՄԵՌՆԻԼԸ,

ԲԱՅՑ ԱՅԺՄ՝ ՄԵՐ ՆԱՅՈՒԱԾՔԸ ՅԱՌԵԼՈՎ ՄԱՀՆ ԱՐՀԱՄԱՐՀՈՂ ... ԱՊՐԻԼԻՆ

ԴՈԿՏ. ՆՈՒՊԱՐ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ

Copyright © 2008, 2009 «Արարատ» ՌԿ - Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Հոդվածը մասամբ կամ ամբողջությամբ օգտագործելու դեպքում ակտիվ հղումն «ԱՐԱՐԱՏ» ՌԿ կայքին պարտադիր է: